Çatı Üstü GES Uygulamaları için Tip Proje

Çatı üstü 10 kW ve altı kurulu güce sahip güneş enerji santralleri için artık Tip Proje var. Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ) , çatı ges uygulamalı mikro ölçekli lisanssız güneş enerji santralleri için hazırlanan Lisanssız Elektrik Yönetmeliği kapsamında 10 kW ve altı çatı ges uygulamaları güneş elektrik üretim tesisleri için Tip Proje’yi yayınladı.

Tip Proje’ye göre çatı ges‘lerde kullanılacak malzemenin kalite ve standartları, mutlaka bulunması gereken tamamlayıcı donanımın neler olacağı netleşti.

Tip Proje’ye göre tesiste bulunması gereken standartlar ve tamamlayıcı donanım şunlar;

Tip Proje kapsamındaki fotovoltaik (PV) sistemlerinin tasarımı ve kurulumunda kullanılan tüm teçhizat Türk Standartları (TS), Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) Standartları ile diğer uluslararası standartlarını (EN, HD, ISO) yürürlükteki en son baskılarına ve TEDAŞ Malzeme Şartnamelerine (MLZ) uygun olması gerekmektedir. Teçhizatla ilgili herhangi bir ulusal / uluslararası standart yoka Türkiye şartları göz önünde bulundurularak, diğer ülkelerde kullanılan standartlar esas alınacaktır.
Binaya entegre sistemler için özel olarak imal edilmiş PV sistemlerinde, ulusal / uluslararası standartlara göre test edilmiş ve onaylanmış ürünler kullanılabilecek.
Doğru Akım (DC) Sistem – Akım ve Gerilim Değerlerinin Belirlenmesi (Minimum): PV sistemindeki tüm DC bileşenlerin (kablolar, ayırıcılar, anahtarlar, bağlantı elemanları vb.) akım – gerilim değerlerinin belirlenmesi, güvenlik faktörleri uyarınca PV dizesinin ilgili bölümünün en yüksek gerilim ve akımına göre belirlenecek.
Doğru Akım (DC) Kablolar: Kablo akım / gerilim değerlerinin, TS HD 60364 (IEC 603964) standardına göre belirlenmesi gerekiyor. Bu hesaplamalarda yükseltme katsayıları da kullanılmak zorunda. TS HD 60364 (IEC 60364) standardında açıklanan ve yaygın olarak kullanılmakta olan kablolar için kullanılan düzeltme katsayıları göz önünde bulundurulacak.

Kablolar, STK’deki dize maksimum çalışma gücünde dizi/dize ve evirici arasındaki toplam gerilim düşümünün yüzde ikinin altında kalmasını sağlayacak şekilde seçilmek durumundadır.

Hata riskinin en küçük seviyede olması için fotovoltaik üreteç, DC kablo ve AC kablo mesafelerinin olabildiğince kısa tutacak şekilde tasarlanması gerekiyor.

Kablo seçimi de TEDAŞ Fotovoltaik Sistemler için DC Elektrik Kabloları Teknik Şartnamesine uygun yapılacak. Şebeke bağlantılı bir Fotovoltaik sistemin Doğru Akım tarafında kullanılan kabloların seçiminde olması gereken ortam sıcaklığı, kablo döşeme tipi, kabloların birbirine etkisi, gerilim ve akım koşulları dikkate alınacaktır.

DC erkek ve dişi bağlantı ekipmanı (konektörler): PV sistemlere özel erkek ve dişi PV üreteç bağlantı ekipmanı, üreticiler tarafından modüllere monte edilmiş halde gelir. Güvenli, dayanıklı ve etkili elektriksel kontak sağlamak için konektör kullanılması montajı daha güvenilir ve kolay hale getirmektedir. Bir fotovoltaik sistemin uygulamasında; birlikte kullanılan erkek ve dişi konektörlerin TSE EN 50521 (IEC 50521) standardına uygun, aynı tip ve marka olması önerilmektedir.
Kabloların taşınmasına ve kablo yoğunluğuna göre düzgün bir şekilde bir arada durmasını sağlayan kablo tavalarının TS822 (pregalvaniz), TS914 (sıcak daldırma) standartlarına uygun seçilmesi gerekmektedir.
PV dize Doğru Akım bağlantı panosu üstünde “PV dize DC bağlantı panosu, Dikkat! Gün ışığı boyunca çarpılma riski” uyarı levhası bulunması gerekmektedir. Tüm uyarı levhalarının da temiz, okunaklı, kolay farkedilir olması ve fotovoltaik sistem var olduğu sürece bulunması şarttır.
Birden fazla dizinin bulunduğu sistemlerde diğer paralel dizilerdeki akımların bir diziden akması yüksek hata akımlarını ortaya çıkması gibi durumların gözükmesi ihtimaline karşı aşırı akım koruma cihazları kullanılması gerekmektedir. Sigortaların, ısınmadan kaynaklı olarak anma değerlerinin değişmesini önlemek için direkt güneş ışığına maruz bırakılmayacak şekilde yerleştirilmesi şarttır. Dizi sigortaların IEC 60629-6 standardına uygun ve PV tipinde olması gerekmektedir.
Doğru Akım ayırma ve anahtarlama; ayırma, tesisin belirli bir kısmının, geri kalan kısımlarından güvenlik veya bakım nedeni ile enerji kaynaklarından ayrılarak beslemesinin kesilmesidir. (TS HD 60364)

DC tarafa monte edilmiş bir yük kesici; enerjili iletkenlerin tamamını ayırmalı, hesaplanan maksimum Doğru Akım çalışma gerilimine ve Doğru Akım çalışma akımına dayanıklı olmak durumundadır. Kesici muhafaza panolarının “Tehlike – gün ışığında enerjilidir.” ifadesiyle etiketlenmesi gerekmektedir.

Doğru Akım hızlı kaplama; talep edilmesi halinde fotovoltaik modüller manuel Doğru Akım kesme düzeyinde korumaya sahip olabilmektedir. Kurulacak fotovoltaik sistemlerin Doğru Akım kısmı panel bazında manuel olarak açma – kapama yapmaya olanak sağlamalıdır. AC kısmın herhangi bir sebepten ötürü enerjisiz kalması durumunda Doğru Akım kısmında panel bazlı otomatik olarak açma – kapama yapabilmelidir.
Yıldırımdan korunma, topraklama, aşırı gerilimden korunma; fotovoltaik sistem de yıldırım ve aşırı gerilime karşı koruma, tasarım ve mühendislik çalışmaları için risk analizinin yapılması önerilmektedir. Üretim tesisinin topraklama sistemi şebekenin topraklama sistemine uygun olmalıdır ve 21/8/2001 tarihli 24500 Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’nde belirtilen şartlar dahilinde yapılmalıdır. Tesisin topraklaması mevcut sistem topraklamasına bağlanacağı için mevcut sistemin toprak güncel ölçüm raporları sunulmalıdır. Mevcut sistem topraklaması güncel yönetmelik ve standartlarda belirtilen şartlara sahip değilse uygun hale getirilmelidir.

–Akım çeken bir ekipman bu hatta bağlanmaz.

–Akım çeken bir ekipmanın ileride bu hatta bağlanması için bir ön hazırlık yapılamaz.

–Bu hat üzerinde bir soket priz bulunamaz.

Not: Sinyalizasyon kabloları (FE180) TS / IEC 60331 standardına uygun olmalıdır.

RCD Koruma; elektrik tesisinin, Doğru Akım hata akımlarının tesisin AC tarafına geçmesine engel olamayan bir fotovoltaik üreteci kapsaması ve tesisin TSE HD 60364 ( IEC 60364) standardının genel kurallarına uygunluğu için bir RCD’ye ihtiyaç duyulması durumunda, seçilen RCD’nin TS EN 62423 (IEC 62423) standardında tarif edildiği üzere Tip B (RCCB)
olması gerekmektedir. DC hata akımlarının sistemin AC tarafına geçişini eviricinin engelleyemediği ile ilgili şüphe duyulması durumunda evirici üreticisine başvurulmalıdır.
AC ayırma ve anahtarlama; tesisin AC tarafında ayırma ve anahtarlama sistemi TSE HD 60364 (IEC 60364) standardına uyumlu olmalıdır. Evirici ile AC şebeke beslemesinin irtibatını kesecek şekilde bir ayırıcı bulunmalıdır.
Eiriciler; eviriciler iligi teknik mevzuata, tip sertifikasına ve aşağıda belirtilen standartlara sahip olmalıdır.

i – Güvenlik, (IEC 62109 – 1, IEC 62109-2)

ii – EMC (Elektro Manyetik Uyumluluk)

IEC 61727 (Uluslararası Standart)

Voltage fluctuations and flicker

IEC 61000-3-2 (EN 61000-3-3) Devices ≤ 16A AC current IEC 61000-3- 11(EN 61000-3-11) Devices > 16A AC current

iii – Grid connection

EN50438

Sayaçların ilgili Teknik Mevzuat ve İlgili Mevzuat’a uygun olarak tasarlanması ve uygulanması gerekmektedir.
Statik uygunluk; ruhsat vermeye yetkili kamu kurum ve kuruluşlardan çatı GES kurulumuna dair izin belgesi alınacaktır.